Wyruszmy w podróż na wyspę z własnym wspaniałym językiem, osobowością, autentycznością i świeżością, która znajduje się na środku morza Karaibskiego. Brzmi niełatwo, prawda? Jeśli jednak wyszeptalibyśmy Ci do ucha „Kuba”, prawdopodobnie zdałbyś sobie sprawę, że ta niesamowita karaibska wyspa idealnie pasuje do wszystkich wyżej wymienionych kryteriów.
Jej mieszkańcy są ciepli, gościnni i mają wielką radość życia, a jedną z ich najbardziej charakterystycznych cech jest specyficzny sposób mówienia po hiszpańsku, który potocznie nazywany jest wyrażeniami kubańskimi lub kubanizmami. Słowa, idiomy lub małe zwroty kastylijskiego hiszpańskiego, których Kubańczycy bronią zaciekle jako części ich szczególnego światopoglądu. Zanim jednak przyjrzymy się ich 10 najbardziej zabawnym i osobliwym wyrażeniom, dowiedzmy się nieco o ich bogatej historii i o tym, jak wpłynęła ona na ich unikalny sposób używania języka kastylijskiego.
Od ponad dziesięciu tysięcy lat zamieszkiwana przez wędrownych rybaków z Ameryki Środkowej i inne społeczności koczownicze z ujścia rzeki Missisipi, Kuba została skolonizowana przez Hiszpanię dzięki odkryciu Ameryki (1492), co pozwoliło Hiszpanom na wykształcenie własnej tożsamości obok miejscowych tubylców. Jedno jest pewne: osadnicy nie planowali przemierzać Oceanu Atlantyckiego na starych drewnianych galeonach w celu wymiany myśli i rozmowy z miejscową ludnością. Głównym celem było narzucenie tradycji, rozszerzenie imperium i grabież zasobów, a nauczanie języka, kultury i tradycji w każdej osadzie było, mówiąc bardziej kolokwialnie, czymś w rodzaju drugorzędnej szkody ubocznej. W ten sposób przez wieki język hiszpański powoli, ale skutecznie przenikał do kultury, stając się doskonałym nośnikiem jedności wszystkich pokoleń Kreolów, Indian i Metysów, którzy żyli obok siebie pod tą samą flagą hiszpańskiego imperium na całym obszarze znanym obecnie jako Ameryka Środkowa, Morze Karaibskie i Ameryka Południowa.
Będąc w posiadaniu Korony Hiszpańskiej przez ponad 400 lat, to właśnie po uzyskaniu niepodległości w 1898 roku i późniejszym traktacie ze Stanami Zjednoczonymi, Kuba dała się poznać reszcie świata. Dziesiątki lat później, po rewolucji kubańskiej, kraj pogrążył się w burzliwym reżimie wojskowym, który przez lata rozprzestrzeniał się w kraju pod wpływem ideologii rosyjskiej. Można stwierdzić, że długi okres panowania hiszpańskiego, wraz z wpływem Stanów Zjednoczonych i ingerencją Rosji w ostatnich kilku dekadach, dał początek językowi hiszpańskiemu, który jest pełen słów pochodzących z różnorodnej mieszanki tych trzech języków w szczególności (choć istnieją również umiarkowane wpływy francuskiego i jeszcze mniejsze portugalskiego) i ich odpowiedniej wymowy.
Innym aspektem, który przyczynił się do historycznego rozwoju Kuby był masowy napływ afrykańskich niewolników. Ponieważ rdzenna ludność została prawie całkowicie wymordowana na początku podboju, konieczny był import taniej siły roboczej. Galeony załadowane były niewolnikami, których zadaniem było budowanie i stawianie miast, kościołów, mostów i twierdz, które miały chronić kolonie przed statkami i wojskami innych imperiów kolonialnych (takich jak Holendrzy czy Anglicy). Obecnie w każdym kubańskim mieście można spotkać społeczności afrokubańskie wywodzące się z różnych krajów afrykańskich.
Kubański system edukacji
Mimo że Kubę łatwo postrzegać jako kraj zubożały, warto zauważyć, że jest ona jednym z krajów o najwyższym wskaźniku skolaryzacji na świecie. Wolny i powszechny system edukacji (od szkoły podstawowej do uniwersytetu), poświęcony kształceniu zawodowemu i silny impuls w promowaniu kultury na wszystkich szczeblach rządowych są głównymi przyczynami wysokiego wskaźnika alfabetyzacji ludności i doskonałej ogólnej znajomości kultury.
Brak materiałów i zasobów ludzkich na Kubie w ostatnich dziesięcioleciach w sferze ekonomicznej jest bez wątpienia czynnikiem, który musi być brany pod uwagę przy badaniu sposobu, w jaki jej mieszkańcy wyrażają się w języku hiszpańskim. Pomimo tego, w kraju jest wielu intelektualistów, którzy są w stanie tworzyć ostrą, głęboką i wysokiej jakości literaturę.
Najczęstsze lokalne wyrażenia używane przez Kubańczyków podczas wyrażania się mogą być zidentyfikowane w sposobie, w jaki odmieniają czasowniki, uzgodnienie płci i liczby, słynne wypełniacze lub odwrócenie złożonych struktur zdaniowych. Innym aspektem, który należy podkreślić, jest fakt, że w wielu przypadkach korekta składni typograficznej tekstów urzędowych i zawodowych (takich jak na przykład dokumenty medyczne lub dokumenty administracji publicznej) jest pozostawiona wyłącznie korektorom oprogramowania komputerowego. Oznacza to, że przy tak bogatym, zróżnicowanym i pełnym wariantów języku praktycznie niemożliwe jest wykonanie tego procesu przez maszynę. W związku z tym konieczne jest skorzystanie z usług profesjonalnego lingwisty lub korektora.
Dużą rolę odgrywa również negatywny wpływ, jaki na całym świecie wywierają komunikatory tekstowe dla telefonów komórkowych. Natychmiastowość odpowiedzi i brak kontroli nad najistotniejszymi konwencjami pisarskimi podczas wymiany wiadomości sprawiły, że zwłaszcza młodzi ludzie zaczęli akceptować poważne błędy gramatyczne dotyczące składni i pisowni jako normę.
Cechy hiszpańskiego kastylijskiego na Kubie
Jest on w dużej mierze podobny do hiszpańskiego używanego na Antylach i w innych okolicznych krajach, a jego minimalne różnice opierają się na pewnych aspektach leksykalnych i fonetycznych. Warto również zauważyć, że w obrębie tej samej wyspy istnieją różne wyrażenia kulturowe w zależności od obszaru, w którym się znajdujesz, ale nie osiągają one poziomu rzeczywistego dialektu. Główna różnica występuje pomiędzy zachodnią częścią wyspy (z bardziej nowoczesnym, dynamicznym i aktualnym językiem) i wschodnią częścią wyspy (gdzie używa się bardziej tradycyjnego i konserwatywnego języka hiszpańskiego). Jak również lokalizacja, inne czynniki takie jak wiek i płeć również mają silny wpływ.
Pośród najczęstszych ogólnych cech kubanizmów są:
- Wymowa litery „S” tak jakby to było „J”. Przykładem tego może być słowo „casco”.
- Asymilacja „R” przez spółgłoskę, która po niej następuje w kolejności danego słowa. Doskonałym przykładem tej normy jest słowo „argolla” .
- Zastępowanie litery „R” z literą „L”. Słowo 'amor’ jest jednym z najbardziej uniwersalnych przykładów tej wymowy .
- Używanie zaimków osobowych (yo, tú, él, ella) w każdej sytuacji lub kontekście, być może ze względu na wpływ języka angielskiego, a przewaga używania nieformalnego zaimka 'tú’ jako sposób na bunt przeciwko normom, jedna z najbardziej tradycyjnych cech Kubańczyków.
- Unikanie używania drugiej osoby liczby mnogiej zaimka (vosotros).
- Słownictwo. Bez wątpienia, ten aspekt języka reprezentuje największą ilość odmian. Styl życia Kubańczyków, ich zamiłowanie do przyjemności, świętowania i wszystkiego, co związane ze sferą społeczną, dały początek ogromnej ilości bogatych i nowych form ekspresji kulturowej na przestrzeni wieków.
Ulice Hawany oddychają życiem
Sławny i znany intelektualista habanero Argelio Santiesteban wyjaśnił kilka lat temu na różnych konferencjach prasowych prowadzonych w stolicach europejskich, że „hiszpański na Kubie stanowi część zbiorowego, codziennego wysiłku Kubańczyków, aby odnaleźć artystę, którego każdy człowiek nosi w sobie”. Zaradni, żywiołowi i pełni radości wiosny, przeciętni Kubańczycy podchodzą do życia z punktu widzenia ulicy, czerpiąc radość z kontaktu z otoczeniem społecznym. „Metafora jest bez wątpienia jednym z naszych atutów”.
Prawdą jest, że słowa i zwroty używane przez przeciętnego Kubańczyka kryją w sobie ogromną ilość tradycji, humoru, mitów i głębokich popularnych sentymentów. Należy podkreślić, że jeśli to prawda, że jest to nieodłączna cecha każdego miejsca na ziemi, to Kuba osiągnęła niewyobrażalne wyżyny i jest najprawdopodobniej jedną z najmądrzejszych i najbardziej pomysłowych społeczności na świecie pod tym względem.
Na przykład ludzie, którzy nie są zbyt bystrzy, proszeni są o „nie rzucanie kamieniami w Morro” (no tiren piedras al Morro) w odniesieniu do oddalenia i wysokości konstrukcji, która znajduje się po drugiej stronie Zatoki Hawańskiej, podczas gdy dla tych, którzy mają doświadczyć poważnej katastrofy, ludzie mówią „są na końcu kajaka” (están en el pico de la piragua). Eufemizmy mają również szczególnie duży wpływ w kulturze kubańskiej. Niektóre przykłady to sposób, w jaki odnoszą się do grypy („la cariñosa”, co oznacza „kochający”) lub do śmierci („ir a vivir el reparto bocarriba” co oznacza dosłownie „iść i leżeć twarzą do góry na cmentarzu”)
Pośród najbardziej powszechnych przysłów jest wiele wersji i adaptacji tradycyjnych hiszpańskich powiedzeń kastylijskich. Krótkie i szybkie wyrażenia o podwójnym znaczeniu, które przez wieki zachowały najstarszą i najbardziej zakorzenioną wiedzę potoczną.
Od najbardziej wyrafinowanej kultury do najbardziej podstawowych instynktów
Różne badania wykazują, że w ciągu ostatnich kilku dekad nastąpił stopniowy postęp w kierunku równości w zakresie słownictwa i ekspresji między kubańskimi elitami a zwykłymi ludźmi, co jest otwarcie celebrowane przez władze krajowe. Urbanizacja i przebudowa miast, mobilność związana z pracą lub celami społecznymi, której doświadcza każdy mieszkaniec kraju, ujednolicony system edukacji czy powolny, ale stały proces tworzenia tkanki przemysłowej na obszarach wiejskich, wraz z innymi czynnikami, takimi jak centralizacja administracji czy brak różnorodności w mediach, przyczyniły się do powstania ogólnej jednorodności, która została przekazana wszystkim Kubańczykom. Według Argelio Santiesteban, wspomnianego wcześniej kubańskiego lingwisty: „Pomimo tej standaryzacji, kubański żargon nie poniósł żadnych strat, ponieważ jest używany wszędzie, od pałaców do burdeli, lub od brzegu morza do spotkań partii politycznych.
Co więcej, Kuba to światło, śmiech, przejrzystość, lekkość życia, szczerość i szczerość otwartych serc. Jej mieszkańcy pokazują to poprzez swoją własną wersję języka hiszpańskiego. Nie ma tu miejsca na trzeźwość, szacunek, decorum czy pozory i łaski, bo na ulicach Kuby mówi się o tym głośno, w najbardziej żywy i duchowy sposób. Dusze szukają połączenia z innymi duszami, nie mając czasu na myślenie o niczym innym niż o emocjach. Egalitaryzm w każdym tego słowa znaczeniu.
Jednak warto zauważyć, że są osoby, które nie są zwolennikami osiągnięcia całkowitej równości, przynajmniej w tym aspekcie kulturowym. Pewne formy zwracania się z szacunkiem (zwłaszcza do osób starszych czy autorytetów), używanie słów potocznych w sytuacjach trudnych czy drażliwych czy rosnąca wśród młodych ludzi tendencja do mylenia pewności siebie z brakiem szacunku sprawiły, że po raz pierwszy od dłuższego czasu wypowiadają się różni intelektualiści, domagając się większej kontroli i podjęcia odpowiednich kroków.
10 najbardziej popularnych i zabawnych wyrażeń lub kubanizmów
Mimo pominięcia setek wyrażeń, oto co uważamy za niektóre z najzabawniejszych zwrotów używanych w kubańskim lingo dzisiaj:
- Asere ¿Qué volá? – Jak leci? Jak się masz kolego?
- Ando a la my love – Synonim 'być zrelaksowanym’ i 'być beztroskim’. Oznacza to również bycie nagim.
- Coger botella – To hitch a ride.
- Irse pa’l yuma – Dosłownie jest to podróż do Stanów Zjednoczonych, ale w nowszych czasach było używane jako synonim „podróży za granicę” do dowolnego kraju. Słowo 'yuma’ jest również używane jako przyrostek doceniający w odniesieniu do ludzi ze Stanów Zjednoczonych.
- ¡Sirvió Rodríguez! – Jest to dowcipna gra słów wykorzystująca hiszpańskie potwierdzenie „sirvió” i nazwisko słynnego kubańskiego poety Silvio Rodrígueza. Jest on używany, aby pokazać entuzjazm z powodu czegoś, co poszło doskonale do planu lub ustalenia, aby spotkać się z przyjaciółmi, a słowo 'sirvió’ może być zastąpione słowem 'jugó’.
- Tirar un cabo – To nie jest rzucić zapalony niedopałek papierosa na kogoś, ale wręcz przeciwnie, to wyrażenie oznacza po prostu pożyczyć komuś rękę. Na przykład możesz „tirarle un cabo a tu amigo en la mudanza” (pożyczyć przyjacielowi rękę, kiedy się przeprowadza), lub pomóc komuś w egzaminie, lub zaopiekować się jego dziećmi. Jeśli jesteś na Kubie i masz przebitą oponę lub zepsuty samochód, możesz powiedzieć do pierwszej osoby na Kubie, która przechodzi obok 'Socio, hazme el favor y tírame un cabo con el carro’ (Przepraszam, czy możesz zrobić mi przysługę i pożyczyć mi rękę z samochodem?).
- Eres un punto – Pejoratywne określenie używane na Kubie w odniesieniu do niewinnych ludzi, którzy są łatwo „oszukać” lub „oszukany”. Może być również używany, gdy ktoś jest oszukiwany przez swojego partnera lub w odniesieniu do ludzi, którzy są niezwykle uczciwi i dobrego serca.
- Las tengo a pululu – Powszechnie używane przez mężczyzn, aby pochwalić się faktem, że sypiają z różnymi kobietami.
- Completo Camagüey – Oznacza to, że coś zostało zakończone lub osiągnęło swój koniec, na przykład w odniesieniu do zakończenia obowiązku lub pracy.
- „…ARRIBA DE LA BOLA!” – Aby być na piłce i na bieżąco z najnowszymi wiadomościami lub trendami. Być największym.
Te kubanizmy są przykładami tego, jak niepokorna społeczność ludzi, przyzwyczajona do wyrażania siebie bez obawy bycia osądzonym, mówi w języku hiszpańskim i ożywia go. Unikalne zwroty, z których pokazaliśmy tylko 10 najciekawszych i najbardziej zabawnych, są tylko małym spojrzeniem na sposób mówienia tej żywej karaibskiej społeczności.